Тываның А. С. Пушкин аттыг Национал ном саңының национал болгаш чурт-шинчилел чогаалының килдизинде Тыва Республиканың база Россияның культуразының алдарлыг ажылдакчызы, ССРЭ-ниң журналистер эвилелиниң болгаш Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, шүлүкчү болгаш журналист Артык Хом-Оттуковна Ховалыгның  юбилейинге  уткуштур «Сүлдем болган Сүмбер-Уула» деп номнар делгелгези салдынган.

А. Х.-О. Ховалыг 1951 чылдыӊ май 12-де Сүт-Хөл кожууннуӊ Бора-Тайга суурга хөй ажы-төлдүг малчын өг-бүлеге төрүттүнген. 1968 чылда Бора-Тайга ортумак школазын дооскаш, Кызылдыӊ педагогика институдунче өөренип кирген. Ол аӊаа өөренип тургаш, 1974 чылда С. Сүрүӊ-оолдуӊ удуртуп-баштап турганы «Дамырак» чечен чогаал каттыжыышкыныныӊ кежүгүнү болган. Ол-ла чылын «Тываныӊ аныяктары» солунга ооӊ баштайгы шүлүктери парлаттынып, шүлүкчү боор салым-чаяаны улам тода илереттинген.

Ол 1975 чылда педагогика институтдунуӊ филология факультедин дооскан. 1975-1976 чылдарда Чөөн-Хемчик кожууннуӊ Бажыӊ-Алаак суурга башкылап турган. 1976-1978 чылдарда Москвада комсомолдуӊ Дээди школазыныӊ журналистика салбырынга өөренген.

         Чогаал ажылын 1974 чылда эгелээн. Баштайгы шүлүктер чыындызы «Чалгын»  1979 чылда чырыкче үнген. Дараазында чылдарда «Дөрт хайыра» (1987), «Шоннуг» (1998), «Сеткил чечээ» (1996), «Мөңгүн дамды» (1999), «Бодал чаштаа» (2010), «Өндүр сеткил» (2010) деп шүлүктер чыындылары, «Билзекте хээлер» (1994), «Таныжын танываан» (1995)  деп проза номнары парлаттынган.

         А. Ахматованың, О. Хайямның шүлүктерин тыва дылче очулдурган. Ооң чогаалдары орус, немец, алтай, украин дылдарже очулдуртунган.