Тываның Улустуң чогаалчызы, билдингир журналист, сатирик, баштак-шүгүмчүлелдиг чогаалдарның автору, очулдурукчу, Монгуш Василий Бора-Хөөевичиниң 85 харлаан ою.
Ол 1935 чылдың
декабрь 17-де Тыва Арат Республиканың Чөөн-Хемчик кожууннуң Хөндергей сумузунуң
Кажаалыг-Аксынга төрүттүнген. Чадаананың 1
дугаар школазын, М. Ломоносов аттыг Москваның күрүне университединиң
журналистика салбырын чедиишкинниг дооскаш, айтыышкын ёзугаар СЭКП-ниң тыва
обкомунга ажылдап чораан.
В. Монгуш «Тувинская правда» солуннуң редакциязының чагаа килдизинге
литературлуг ажылдакчы бооп, журналисчи баштайгы базымнарын эгелээн.
1966 чылда «Тываның аныяктары» солуннуң килдис эргелекчизинге томуйлаткан. Аңаа
бир чыл ажылдаан соонда ол харыысаалгалыг секретарь, а бир чыл эрткенде – кол
редактор апарган.
1970 чылда Василий Бора-Хөөевич
Бүгү-эвилел радиозунга тускай корреспонден-тилеп ажылдай берген. Ол республика
төвүнден ырак кожууннарның амыдыралының дугайында материалдарны чүгле Эвилелдиң
эвес, а даштыкы радиостанцияларның программаларынга чырыдып турган. 1971 чылдан
1986 чылга чедир Тываның ном үндүрер черинге директорлап чораан.
1986 чылда В. Монгуш Тыва АССР-ниң Күрүнениң телерадиокомитединиң
радиодамчыдылга студиязының директору кылдыр томуйлаткаш, ажыл-ижинге ол арыг
сеткилинден бердинип, чоннуң хүндүткелин чедип ап, 2005 чылга чедир ажылдаан. Ооң
бижип чораан журналисчи материалдары «Тувинская правда», «Шын», «Тываның
аныяктары», «Молодежь Тувы», «Социалистиг Казахстан», «Комсомольская правда»,
«Литературная газета» деп солуннарга парлаттынган. Ханы уткалыг, чидиг
угаадыглыг чүүлдери (статьялары) Алма-Ата, Берлин, Москва, Казань, Якутия
болгаш Совет Эвилелиниң өске-даа хоорайларының солуннарынга үнүп турган.
Чогаал
ажылы
В. Монгуш – баштак болгаш шоодуглуг чогаалдарның, кижиниң четпестерин,
чованчыг, каттырынчыг талаларын дузап бижээн шүлүктерниң автору. Ол
– сатирик-юморист. Тыва литературада ук жанр-биле чаңгыс ол ажылдап чораан. Ооң
баштайгы шүлүү уруглар солуну «Сылдысчыгашка» 1947 чылда парлаттынган. Чогаал
ажылын 1957 чылда эгелээн. Баштайгы ному «Каткы бажы каткан эвес» 1975 чылда
чырыкче үнген. Дараазында «Кадай-кыстың чаңы чараш», «Хамык ужур кадайларда»,
«Ыятпас херээжен боор», «Бодун мактаар болбас тенек», «Кадайларга хаан-на мен»
болгаш оон-даа хөй чечен чугаалар-биле номчукчуларның сонуургалын хаара тудуп
алган. Ооң чогаалдары амыдыралда кижилерниң
аажы-чаңында болгаш ажыл-ижинде, угаан-медерелинде бар четпестерни
билдилии-биле, тывынгыр уран-чечени-биле сойгалап турар.
Ол ССРЭ-ниң Журналистер эвилелиниң кежигүнү, ССРЭ-нин Чогаалчылар эвилелинин кежигүнү, Россияның Журналистер эвилелиниң кежигүнү чораан.
Василий Бора-Хөөевич үр үеде аарааш, 2016 чылдың август 10-да мөчээн.
А. С. Пушкин аттыг Национал ном саңының национал болгаш чурт-шинчилел
чогаалының килдизинде Василий Монгуштуң чогаалдарын сонуургап, номчуурунче
чаладывыс.
