Казырыкпай Борис Оюлович – шүлүкчү, очулдурукчу, башкы.

Ол 1957 ч. июль 22-де Тыва автономнуг областың Мөңгүн-Тайга кожууннуң Кызыл-Хая суурунга төрүттүнген. Мугур-Аксы ортумак школазын чедиишкинниг дооскаш, шериг албан-хүлээлгезин Казахстанның Семипалатинск облазынга эрттирген. Ол 1977 ч. халажып келгеш, Мугур-Аксы школазының интернадынга кижизидикчи башкылап, ажылдап эгелээн. Интернатка бир чыл ажылдааш, Кызылдың күрүнениң башкы институдунуң филология факультединче дужаап кирип алган. Студент чылдарында улустуң аас чогаалынга хандыкшып, чечен чогаалдың далайынче шымнып кирген. Тываның сураглыг критиги Антон Кавааевич Калзан-биле Даг-Алтайга аалдап барып, алтай улустуң аас чогаалын өөренип, тыва улустуң аас чогаалы-биле деңнеп, шинчилел ажылының шенелдезин кылган.

Борис Оюлович башкы институдун чедиишкинниг дооскаш, дараазында чылдарда Мөген-Бүрен, Мугур-Аксы школаларынга башкылап, улус өөредилге килдизинге инспекторлап, «Башкы», «Улуг-Хем» сеткүүлдеринге оралакчы редакторлап, Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунга эртем ажылдакчызы бооп, үре-түңнелдиг ажылдап чораан.

Борис Казырыкпайның чогаал ажылы 1988 ч. эгелээн. Ол «Бодалдар», «Сеткилимниң челээштери» деп шүлүктер чыындыларының автору. «Сеткилимниң челээштери» (2008) деп номунда ажы-төл болгаш ада-иелерниң бот-боттарының аразында харылзаазы ырап, чоок билчилге чогунуң дугайын чогаалчы сагыш-сеткилиниң дүвүрели-биле бижээн.

Тыва чечен чогаалга ынак болгаш, талантылыг шүлүкчү, чаңгыскурсчузу Антон Үержааның «Хээлер», «Саарыг ыры» болгаш Саая Майнактың «Шалың» деп номнарынга үнелелдерни бижээн. Автор очулга ажылынга сундулуг болуп, В. Шукшинниң, Б. Укачинниң, О. Хайямның чогаалдарын, кыдат, япон лириканы тыва дылче очулдуруп, номчукчуларның сонуургалын оттурган. Борис Оюлович уруглар кижизидилгезинге хамаарышкан американ журналист Ливингстон Ларнедтиң «Аданың алдаглалы» деп чүүлүн чедингир очулдурган.

 Ооң бижээн шүлүктери, очерктери, очулгалары, чогаал сайгарылгазынга хамаарышкан критиктиг чүүлдери, эр кижилерниң амыдырал-чуртталгазынга, мөзү-шынарынга тураскааткан бодалдары республика солуннарынга, «Улуг-Хем», «Башкы» сеткүүлдеринге доктаамал парлаттынып турган.

Салым-чаяанныг шүлүкчүнүң 2001, 2007 чылдарда республиканың оолдарының мөзү-шынар кижизидилгезинче угланган «Эр чол» деп школаларга ажыглаар өөредилге ному чырыкче үнген. Ол школачы оолдарның ѳѳредилгезинден, хѳй-ниити ажылдарындан оспаксыраары кѳскүлең апарганын база ѳг-бүлелерде адаларның талазындан ажы-тѳл кижизидилгезинге киржилгези суларап, оолдарынга үлегер-чижек болуп шыдавайн чоруур адаларның барын эскерип, оларның мѳзү-шынар кижизидилгезинче хѳй-ниитиниң кичээнгейин углавас болза, байдал дүвүренчиг-дир деп чүвени чырыдып, номунда улусчу чаңчылдарны суртаалдап, чоннуң хей-аъдын кѳдүрген.

Ооң аңгыда талантылыг автор «Ожук даштары» деп жанрны эки шиңгээдип алганындан бир янзы, солун доктааттынгыр одуругларны бижип чораан.

Чижээ:  Мерген кижи сөглээн сөзү

Мези ышкаш чидиг, күштүг

Мээвиске дораан чык дээр.

***

Бодап алган бодалывыс үнези –

Болур-болбас, бүдер-бүтпес утказы

Бодувустуң чаңывыстан хамааржыр.

 

Ол Тыва Республиканың Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, чоннуң хүндүткелдиг башкызы чораан.

2011 чылда мөчээн.

Үе-дүптен бурган башкы кижилерни

Үш бөлүкке чарган дижир:

Ажыг дерниң күжү-биле амыдыраарлар,

Алдын долдур шоодайларлыг шыдалдыглар,

Хүнде тыпкан олчазынга өөрүүрлер...

А мен бодум бодаарымга, шыны херек,

Ажыг дерим төге-төге амыдырап,

Хүнде тыпкан олчамга-ла өөрүшкүлүг,

Улус чонум аразында бора бүдүн

Уумда-ла чурттап чоруур кижи-дир мен.(Б.Казырыкпай)

 

Ажыглаан литература:

1. Борис, О. Казырыкпай Сеткилимниң челээштери : шүлүктер, очулгалар, очерктер / Казырыкпай Б. О. // Кызыл : ТывНҮЧ, 2008. – 128 ар. 

2. Комбу, С. С. Казырыкпай Борис Оюлович / С. С. Комбу // Тувинская литература : словарь / С. С. Комбу ; под ред. : Д. А. Монгуша, М. Л. Трифоновой. – Новосибирск, 2012. – С.76.

3. Монгуш, Д. Эр чол болгаш амгы үе : Б. Казырыкпайның ажыл-чорудулгазының дугайында / Д. Монгуш // Башкы. – 2007. – № 2. – Ар. 91-94.