Ховалыг Владимир Агыр-оолович
– билдингир уран чурукчу, Тываның комсомол шаңналының лауреады, Тыва Республиканың культуразының алдарлыг
ажылдакчызы, Россияның болгаш
Тываның Чурукчулар эвилелиниң
кежигүнү.
Ол 1949 чылдың март
23-те Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайга,
ажылчын өг-бүлеге төрүттүнген.
Бичиизинден-не сонуургак, чуруурунга сундулуг.
Күчүлүг Улуг-Хемниң эриктерин дургаар маңнап, ооң чалгыгларын
чарашсыннып, кайгамчык Хайыракан дааның тускайлаң хевирин магадап
ханмас чораан. Ооң чурааны «Хайыракан дааның чурумалы» деп ажылын улус
аажок чарашсыннып, магадаар турган.
Кызылдың
ийи дугаар школазынга өөренип тургаш-ла, Тываның база бир шылгараңгай
чурукчузу чораан В.Ф.Деминниң удуртулгазы-биле, Улусчу чогаадылга бажыңының чанынга, чурулга
студиязынга чуруттуннарының чажыттарын өөренип турган. Кызылдың уран чүүл
училищезин чедиишкинниг дооскаш, Тываның бүдүрүлге уран чурулга мастерскаязынга
ажылдай берген. Аныяк салым-чаяанныг чурукчу 1967 чылдан эгелеп, Тывага, Россияга болгаш даштыкы чурттарга болгулаан
делгелге- көрүлделерге доктаамал киржип келген. Ол 1971 чылда Москвага болуп
эрткен 16 автономнуг республикаларның
чурукчулар делгелгезинге киришкеш,
дээди шаңналга төлептиг болган. Аңаа «Тываның
чечек-чимизи» деп аттыг улуг чуруу
чоннуң үнелелин ап, сонуургалын оттурган.
Владимир Ховалыг бедик үнелелге улам-на чалгынналып, төрээн
чериниң каас-чараш бойдузун, ажыл-ишчи кижилериниң катаптаттынмас овур-хевирлерин чуруп чораан. Ол
178 ажыг ажылдарның автору. Чижээ: «Мээң кырган-ачам», «Сарлыктар», «Тере-Хөлдүң
кыжы», «Саянда кыш», «Эзирниң самы», «Балыкчылар дыштанып олурлар», «Каргы ишти»,
«Тыва чемнер» дээш, оон-даа өске. Бодунуң
чурукчу уран мергежилин доктаамал бедидип, арга-дуржулгазы чедишкен
мастерлерниң сүмелерин ап чорааш, сорук кириишкинниг чедиишкиннерни удаа-дараа чедип ап келген. Ооң
эң-не дээре дээн чураан чуруктары Россия
Федерациязының Чурукчулар эвилелинде,
Алдан-Маадыр аттыг национал музейниң фондузунда кадагалаттынган.
Владимир Агыр-оолович
чурутуннарынга ховар
салым-чаяанныы-биле, янзы-бүрү темалыг чуруктарны сиилбип, чурулга уран
чүүлүн хөгжүдеринге ачы-хавыяазын киирип, төрээн Тывавысты алдаржыдып чорааны
уттундурбас.
Материалды И.Д.Ооржак белеткээн.
