Чадамба Айлана
Леонидовна – Россияның болгаш Тываның культуразының алдарлыг ажылдакчызы, «Буян-Бадыргы» ордениниң 3-кү чадазының эдилекчизи, салым-чаяанныг, онзагай көрүштүг
режиссер, «Бичии көрүкчүлерниң улусчу театрының» бедик мергежилдиг башкызы.
Ол 1948 ч. февраль 18-те, Кызылга, билдингир
уруглар чогаалчызы чораан Леонид Борандаевич Чадамба база авазы, ол үеде
баштайгы эмчилерниң бирээзи, эмчи Тырлаа Калчановнаның хөй ажы-төлдүг
өг-бүлезинге төрүттүнген. Чаптанчыг, бичии үелери каас чараш бойдустуг
Тожу-биле холбашкан. Кызылдың 3, 7 дугаарлыг школаларынга өөренип чораан. Школаны
чедиишкинниг дооскаш, 1968 ч. Москваның культура институдунуң режиссёр
салбырынче кирип алгаш, кызымаккай, чүткүлдүг болгаш театрның дээди курстарын
база доозуп алган. 1972 ч. дооскаш-ла, Сарыг-Септиң культура одаанга улусчу
театрның режиссёру болбушаан, Кызылдың хөгжүм-шии театрының орус бөлүүн катай
удуртуп турган. Оон эгелээш-ле Айлана Чадамбаның салым-чолу театр ажылы-биле холбажып,
көскү түңнелдерни чедип ап, удаа-дараа шаңнал-макталдарже оруу ажыттынган. 1975
ч. Кызылдың «Бичии көрүкчүлер театрын» тургузуп, ооң удуртукчузунга амыдыралының байгы ажыл-ижин халаг чокка
бараалгаткан.
Амыдыралдың эки талазын, ооң каас-чаражын угаап
билиринге уран чүүл улуг салдарлыг дээрзи чугаажок. Кижиниң сагыш-сеткилин
чырыдып, ажыл-ишче сорук киирип, эртем-билигже чүткүлдүг болдуруп, угаан-сарыылды
хайныктырып, хостуг үезин шын, чөптүг ажыглаарынга өөредир. Бичии бот-тывынгыр
артистерни хаара тудуп, шак ындыг байдалдарны чедип алыры улусчу театрның
режиссёрунуң мергежилинден, кижизидилгениң аргаларын шын ажыглаарындан база
кижи бүрүзүнге бүзүрел, кичээнгейден хамааржыр, ооң шак ындыг талалакчызы – Айлана
Чадамба.
Айлана Леонидовна чүгле шиилер
салып, ону белеткээринге сундулуг эвес, «Бичии көрүкчүлер театрының» киржикчилериниң кижизидилгезинге улуг салдарлыг, биче сеткилдиг дагдыныкчы.
Ооң салган шиилери Бүгү-эвилел көрүлделеринге, республика иштинге бедик
шаңналдарга төлептиг болуп, каш удаа демдеглеткен. Россия чергелиг хөй санныг
фестивальдарның, мөөрейлерниң каш дакпыр тиилекчилери. 2005, 2006, 2017
чылдарда «Дельфий оюннарының» мөңгүн медалын чаалап алганнар. Ол ышкаш «Россияның салым-чаяанныг уруглары» деп программага киришкеш, бедик шаңналга төлептиг болганнар.
«Делегей,
уруглар болгаш театр» деп делегей
ужур-дузалыг улуг шуулганга, 21 аңгы уран чүүл коллективтеринден бирги черни
чаалап алган, үш киржикчилерниң бирээзи болуп, шыңгыы шииткекчилерниң үнелелин
бүзүрелдии-биле алганнар. Бичии артистерниң мергежилдиин, онзагай салым-чаяанын
өске чурттардан келген аалчылар магадап ханмааннар.
«Бичии
көрүкчүлер театрының» ажыл-амыдыралы
чүткүлдүг, тура-соруккур удуртукчузунуң башкарылгазы-биле чүгле республикада
эвес, өске-даа чурттарда ады-сураа алгаан, бот-тывынгыр уран чүүл коллективтерниң
бирээзи болган.
«Бичии чаштарга
шии көргүзүп ойнаары улуг кижилерге ойнап бээринден артык, оон ушчок дээре
кылдыр ойназа эки» – деп, улуг
артист, сураглыг режиссёр К. С. Станиславскийниң чагыын хажык чокка күүседип, бичии
көрүкчүлер-биле ажыл харыысалгалыг, хүндүткелдиг дээрзин Айлана Леонидовна
утпайн, башкызының чагыын удуртулга кылдыр сагып чоруур.
Материалды И. Д.Ооржак
чыып, белеткээн.
