«Эң-не улуг мерген угаан сөстүң бөдүүнүнде. Үлегер домактар болгаш ырлар кезээде кыска, а оларда бүдүн-бүдүн номнар ишти угаан  болгаш сагыш-сеткилдер кирген болгулаар».

М. Горький.

«Тыва улустуң үлегер сөстери болгаш домактары» деп ийиги немелделиг кыска чыынды бо чылын үнгенинден бээр 65 чыл болуп турар. И. Плоткина, А. Калзанның тургусканы бо чыындыны Дыл, литература болгаш төөгүнүң тыва эртем шинчилел институду парлалгага белеткээн.

Чыындыда орус болгаш тыва улустарның эп-найыралдыг, чоок харылзааларының түңнелинде тыва чонга калбарып делгерээн кезек орус үлегер домактар кирген. Тургузукчу-очулдурукчулар орус дылче очулгага тыва үлегер домактарның болгаш чечен сөстерниң идейлиг утказын, ол ышкаш оларның уран-чечениниң онзагай талаларын дамчыдарын оралдашканнар.

Үлегер домактар болгаш чечен сөстер чүс-чүс чылдарда утка, хевир талазы-биле сайзырап келген болгаш аас чугаада үргүлчү делгереңгейи-биле ажыглаттынып турар. Ниитилел болуушкуннарын, кижилерниң амыдырал-чуртталгазын, социал харылзааларын, аажы-чаңын үр үеде хайгаарап келгенинден, чыгдынган билиглерин, түңнелдерин чаа салгалга дамчыдар дээн чоннуң эчис күзелинден үлегер домактар чогааттынар.

«Үлегер сөсте нүгүл чок, үер сугда балык чок» дээни ышкаш үлегер домактарның утка-шынар талазы-биле кыска болгаш чиге сөглээни бурунгу өгбелерниң чечен-мергенин, угааныын көргүзүп турар. Үлегер домактарның үнелии төрээн чуртунга, чөптүг херекке, күш-ажылга ынакшылды, маадырлыг чорукту, эп-найыралды, ада-иеге хамаарылгалыын, ажы-төлдүң кижизидилгезин онзалап көрүп турарында. 

«Чепти эжип өөренир, чеченни сактып өөренир» деп чугаалааны дег өзүп орар салгалдар бурунгу өгбелерниң дамчыдып бергени үлегер сөстерин база домактарын өөренип, оларның утка-шынарын сайгарып чорууру чугула.