(1949-2000)
Оюн Валерий Маадыр-оолович – Тыва
Республикада бир дугаар РСФСР-ниң алдарлыг тренери, ССРЭ-ниң хостуг хүрешке
спорт мастери, 1983 ч. Делегей чемпионадының мөңгүн медалының эдилекчизи, 1985
ч. Европа чемпиону, Делегей кубогунуң ийи дакпыр эдилекчизи, 1983 ч. Россияның
болгаш ССРЭ-ниң чемпиону Александр Доржунуң тренери.
Ол 1949 ч. сентябрь 16-да Таңды кожуунунуң Суг-Бажы (Кочетово)
суурунга малчын өг-бүлеге төрүттүнген. Бичиизинден тура шимченгир, кашпагай,
эштери оолдар-биле чай кадында ыймакташкан, хүрешкен турар. Бодундан улуг
назылыг болгаш улуг килдиг оолдарны бо-ла октаар чораан. Кочетово суурнуң
школазының 8-ки клазын дооскаш, Валера улуг акызы Михаилди эдерип, Кызыл
хоорайга чедип кээп, Республиканың № 2 дугаар школазынга өөрени берген. Хостуг
үелеринде Валера хүреш секциязы барып, Александр Чүлдүмнүң удуртулгазы-биле
хүрежип эгелээн. Ооң-биле кады Вячеслав Кара-Тоннуг, Чадамба Ооржак, Леонид
Кама, Семён Бедарев дээш, оон-даа өске ат-алдарлыг шыырак мөгелер-биле хүрежип
турган. 1972 ч. Хабаровскиниң күрүнениң
күш-культура институдун дооскан. Өөренип турган
үелеринде ССРЭ-ниң хүндүлүг спорт мастериниң, РСФСР-ниң алдарлыг тренери
Дзагоев Занкиевтиң удуртулгазы-биле, ол кыска үе дургузунда, 1971–1972 чылдарда
Хабаровск крайның «Буревестник» аттыг Россия Совединиң база Төп
Советтиң эки турачы спортчу ниитилелиниң чемпиону апарган. Красноярск хоорайга
көжүп келгеш, Россияның алдарлыг тренери Дмитрий Миндиашвилиниң
удуртулгазы-биле хүрежип эгелээн. 48 килге ССРЭ-ниң хостуг хүрешке шыырак дээн
10 мөгелерниң санынче кирип турган. 1974 ч. Кызылга чедип келгеш, бодунуң
ажыл-ишчи базымын «Спартак» аттыг эки турачы спортчу
ниитилелге тренер кылдыр эгелээн. Ажылдап турган үелеринде бодунуң кызымак, быжыг
туруштуг, чүткүлдүү-биле өөреникчилерин зона база Россия чергелиг
маргылдааларга удаа-дараа киириштирип чораан. Ол мөгелерден шылгараңгай спорт
мастерлери болгаш дыка хөй маргылдааларның тиилекчилери үнген. Даанган ажылынга харыысалгалыг, тура-соруккур түңнелдери
болгаш чедиишкиннери дээш, Тыва АССР-ниң Күрүнениң спорт комитединиң Спортчу мергежил
школазының улуг тренери кылдыр томуйлаткан турган.
Валерий Оюннуң
өөреникчилериниң аразындан эң тергиини ССРЭ-ниң алдарлыг спорт мастери
Александр Доржу болган. Салым-чаяанныг элээди оолду эскерип кааш, хостуг хүреш
секциязынче чалаан тренер Михаил Оюн болуп турар. Бир чыл болгаш Валерий Оюн
акызын солаан. Ол Сашаны бодунуң чанынга чурттадып алгаш, канчаар хүрежириниң чажыттарын айтып, аңаа белеткенир
таарымчалыг байдалдарны тургузуп берип турган бедик чаданың тренери. Ол
ышкаш кадыының байдалы кошкак оолдар, уругларга
улуг ачы-хавыяазын көргүзүп, бир-ле дугаар оларга спортчу секцияны ажыдып, ону
удурткан бирги тренер.
Алдарлыг тренер-башкының
адын мөңгежидери-биле Бай-Хаак суурда спортчу
комплексти ооң ады-биле адаан.
Тываның мөге оглу Валерий
Оюннуң хөй чылдар иштинде республиканың аныяк өскениниң аразынга күш-культура
болгаш спорттуң сайзыралынга хандыкшылын оттуруп база дээди чаданың шыырак
мөгелерин белеткээринге киириштирген улуг үлүг-хуузу мөңгези-биле уттундурбас.
Ол 2000 ч.
февраль 20-де мөчээн.
Материалды И. Д. Ооржак белеткээн.
