(1934–2021)
Оюн Сиин-оол Лакпаевич – тыва театрның мергежилдиг бирги
режиссёру, РСФСР-ниң (1974), Тыва АССР-ниң
алдарлыг артизи, Россия Федерациязының ниити өөредилгезиниң хүндүлүг
ажылдакчызы.
Сиин-оол Лакпаевич Оюнну бүгү тыва чон, ылаңгыя культура,
уран чүүл-биле чоок харылзаалыг кижилер шупту таныыр, билир дизе чазыг чок.
Чүге дээрге ол чуртталгазының сөөлгү хонуунга чедир культурага, уран чүүлге
бараан болуп келген.
Ол 1943 ч. сентябрь 10-да чурттуң төвү Москва хоорайга
төрүттүнген. Ол үеде ачазы Москва хоорайга М. Фрунзе аттыг шериг академиязынга
өөренип тургаш, өөнүң ишти Дүңзенмааны эдертип алгаш чораан. Ынчан аңаа
Сиин-оол төрүттүнген. Ачазы Лакпа Кежеге оглу Оюн М. Фрунзе аттыг шериг
академиязын 1937 ч. дооскан баштайгы тыва, республиканың дээди шаңналы –
Республика ордениниң эдилекчизи чораан. Авазы Дүңзенмаа Сиилбиир уруу улуг
назылыгларның бирээзи болуп, 95 харга чедир чурттаан. Сиин-оол Лакпаевич
ада-иезинге аажок чоргаарланыр турган. Ачазы Лакпа Кежеге оглу ханныг
репрессияның кызагдаашкыннары ооң амыдыралынга моондактарны чеже-даа катап
тургусса, ол төрээн чериниң төлептиг оглу дээрзин чонунга бадыткаан. Өөнүң ишти
Дүңзенмаа Сиилбиир уруу-биле ажы-төлүн дээди эртемге чедирип, Тываның ховар
дээн кижилерин өстүрүп кааннар.
Ооң школачы чылдары Тывада база бир онза чурумалдыг чараш
черлерниң бирээзи, баштайгы колхозтажыышкынның тургустунган чери база
Тывавыстың алдарлыг кижилериниң чурттап, ажылдап өскен булуңу Таңды кожууннуң
Чал-Кежиг суур. Тывага баштайгы суг станциязын ол суурнуң чоогунга туткан
турган. Оон улаштыр ол Кызылдың 2 дугаар школазынга өөренген. Ленинградтың А. Н. Островский аттыг театр институдунга база ол-ла черниң театр, музыка болгаш кинематография институдунун
сургуулу чораан. А. Н. Островский аттыг Ленинградтың театр
институдун 1955 ч. дооскаш, аныяк артист Тываның хөгжүм-шии театрынга баштайгы
ажылчын базымын эгелээн. Артист, режиссёр болуп, 37 чыл чогаадыкчы ажылының дургузунда сцена кырынга хөй-хөй уттундурбас овур-хевирлерлиг кайгамчык
ужур-уткалыг, солун шиилерни чогаадып тургускан. Олар көрүкчүлерниң
сеткил-сагыжында чылыы-биле арткан.
1958 ч. эгелээш, Россияның театр
ажылдакчыларының эвилелиниң Тывада салбырының кежигүнү чораан. Тыва
артистерниң киришкени «Ак-көк хемниң кижилери» деп бирги уран-чечен фильмге кол
маадыр Адарның овур-хевирин чедиишкинниг ойнаан.
Сиин-оол Лакпаевич 1992 ч.
Кызылдың 9 дугаар гимназиязынга «Тос-Карак» деп уруглар театрын ажыткаш, режиссёр-башкы болуп ажылдааш, театрның төөгүзүн, актёр мергежилдиң
чажыттарын, ол ышкаш дыка хөй уругларны уран номчулгага, сцена культуразынга
өөредип, кижизиткен. 2011 ч.
Тывага фехтование Федерациязын тургускан. Ол 50 чылдарның эгезинде Ленинград хоорайга фехтование талазы-биле
институттуң чыынды командазының кежигүнү турган. Сиин-оол Оюн каяа-даа,
кандыг-даа ажылга ажылдап чорааш, тургузукчу, эгелекчи, идепкейлиг чоруун
салбас, сагынгыр-тывынгыр, омак-сергек, үргүлчү дилээшкинде чоруур чаңчылдыг.
Амыдыралының сөөлгү хүннеринге чедир режиссёрларның, аныяк
артистерниң арга-дуржулгалыг, мерген сүмелекчизи, бүзүрелдиг дагдыныкчызы болуп
чораан.
Улуг салым-чаяанныг артизивис, режиссёрувус, башкывыс
Сиин-оол Лакпаевич Оюннуң тыва культурага, уран чүүлге ылаңгыя тыва театр уран
чүүлүнүң хөгжүлдезинге киирип чораан үнелеп четпес үлүг-хуузу чурттувустуң,
чоннувустуң төөгүзүнге кезээ мөңгеде
балалбас арыннар бооп артар.
«Чуртталгамны аас-кежиктиг чурттап эрткен мен.
Чүнү-даа
мурнай кижилерниң кижизиг шынарын үнелеп чоруур мен. Кандыг-ла бир сураглыг
политикке дужа бергеш, ооң шупту чүвени билирин көргүзүксээнин дыңнап тургаш,
бодунуң төрээн дылын бокталдырып, чугаа культуразының чегейинден, оон дүрген-не
ыраксаам кээр». (Оюн Сиин-оол)
Материалды И. Д. Ооржак белеткээн.
