Уран-шевер, усчу холдуг сиилбикчиниң

Чонар-дажы чогаал бижээн номнар ышкаш,

Чоннуң, хөйнүң чоргааралын чаалап алган...

(В. Серен-оол)

 

Хунан Киров Тулушевич – Россия Федерациязының, Тыва АССР-ниң алдарлыг чурукчузу, даш чонукчузу, Тыва Республиканың спортунуң болгаш күш-культуразының тергиини.

Ол 1944 ч. март 4-те Улуг-Хем кожууннуң Арыг-Үзүүнге малчын өг-бүлеге төрүттүнген. Школачы чылдарында-ла чуруурунга, чазанырынга сундулуун көргүзүп, салым-чаяанныг өөреникчилерниң санынга турган. Шагаан-Арыгның 1 дугаар школазын дооскаш, Хабаровск крайга шериг хүлээлгезин эрттирген. Халажып келген дораан, Кызылдың профтехучилищезинге тудугжу мергежилди чедип алгаш, тудуг кылып, чазанып, чурук чуруп, кылбаан ажылы чок. 1970 чылдарда амыдыралының аайы-биле ус-шеверлер чурту Бай-Тайга кожууннуң Тээлиге көжүп келген. Ол чазаныр, чуруттунарынга мергежилдиг болгаш, Тээли школазынга күш-ажыл, чурук башкылап ажылдаан.

1978 ч. «Сибирьниң аныяк даш чонукчулары» деп делгелгеге ажылдарын киириштиргеш, бедик үнелелди алган. Оон эгелээш-ле, салым-чаяанныг даш чонукчузу кылдыр чонга ады сурагжаан. Ооң чедиишкиннери уран-шевер, даш чонукчузу Дондук-Тойбу-Хааның арга-сүмезин алганы база деткимче.

Киров Түлүшевич сиилбип, шеверлээн ажылдары чүгле Бүгү Россияга эвес, өске-даа чурттарга эрткен, делегей чергелиг делгелге-көрүлделерге хөй катап киришкеш, түңнелдиг черлерни ап келген. Ол национал хөгжүм херекселдеринден игил, бызаанчы база хамнарның кол эдилели дүңгүрнү кылырынга улуг үлүүн кииргенерниң бирээзи. Хостуг үелеринде тыва хүрешке, баг кагарынга, шыдыраалаарынга мергежип, удаа-дараа шаңнал-макталдарны чаалап ап чораан.

Даш чоннарының чажыттарын, арга-сүмезин оолдарынга болгаш аныяк даш чонукчуларынга орукту изээн баштайгы башкызы.

 

Материалды И. Д. Ооржак белеткээн.