Сергей Пюрбюнүң 110 харлаанынга

Тыва АССР-ниң уран чүүлүнүң болгаш литературазының алдарлыг ажылдакчызы, Тыва АССР-ниң күрүне шаңналының лауреады, эң баштайгы Тываның Улустуң чогаалчызы, тыва чечен чогаалдың үндезилекчилериниң, шинчилекчилериниң бирээзи, прозачы, драматург, очулдурукчу, башкы Сергей Бакизович Бюрбюнү бөгүнгү билдингир тыва чогаалчылар башкывыс деп адап, сактып чоруурлар.

Тыва чогаалчыларның ынчангы аныяк салгалындан эвээш эвес кижилерни «шүлүкчүнүң кокпазынче» чедип киирген кижи ол. Сергей Пюрбю ховар салым-чаяаны-биле аныяк шүлүкчүлерни шын орукче углап, ооң иштинде сеткил-хөөнүн бодунуу-биле ажыдарынга дузалап, шүлүк бижиириниң аянын, янзы-шинчизин өөредип, чагыг-сүмезин берип чораан. Ол мынча дээр турган: «Шүлүкчү кижи боду тускай үннүг, тускай хол үжүктүг, харын-даа тускай темалыг болур ужурлуг, улус өттүнмес, улустуң сөстерин катаптавас. Кожааттаан сөстерни, аайлаштырган одуругларны кижи бүрүзү сөглеп-даа, бижип-даа болур. Ынчалза-даа ол шүлүк эвес-тир».

Делегей классиги улуг шии чогаалчызы Вильям Шекспирниң «Ромео биле Джульетазын», Александр Пушкинниң «Евгений Онегиннин», Максим Горькийниң «Артомоновтарның ажыл-херектерин», Лев Толстойнуң «Хаджи Мурадын», Михаил Шолоховтуң «Аңдарган кур черин» база М. Лермоновтуң, Н. Некрасовтуң шүлүктерин тыва дылче очулдургулаан.

Сергей Пюрбюнүң сактыышкынындан:  «...1928 чыл мээң оон соңгааргы амыдыралым оруун үзе шиитпирлээн. Ол чылын мени Ленинградче өөредип чоруткан. Ленинград меңээ чүгле эртем-билиг чедип алырынга дузалыг болган эвес, мээң чогаалче оруумну тып берген. Орус улустуң улуг чогаалчызы А. С. Пушкинниң чогаалдары мээң сагыш-сеткилимни хаара туткан».

Үе узудап, ыраан тудум, бойдустан чаяаттынган тура-соруккур мөзү-бүдүштүг, кайгамчык салым-чаяанныг Сергей Бакисович Пюрбюнүң тыва чечен чогаалдың үндезинниг дазылын тургузарынга киирген үлүү улам ханы, улам-на арыг кылаңы-биле ажыттынып, балалбас исти арттырган.

«Сергей Пюрбюнүң чогаалчы чүъгүн, ууп чораан үүле-херээн бодап көөрге, делегей чергелиг чогаалчы-дыр. Эртемниг чогаалдың эге дөзүн салган эң улуг шүлүкчүвүс» – деп, Улустуң чогаалчызы Куулар Черлиг-оол үнелээр турган.

Бүгү Тыва дооза билир эргим кижи

Пюрбю ындыг, сүрлүг болгаш чоргаар чораан.

Алыс боду аравыста бөгүн чок бол,

Арттырып каан чогаалдары дириг хевээр...

(Сарыг-оол Салчак)

   

И. Ооржак белеткээн.