(1920–1985)
Владимир Шаравииевич Монгольбии – ыраажы, шии артизи, Тыва АССР-ниң алдарлыг артизи. Баштайгы театрның, уран чүүлдүң изекчилериниң бирээзи, культурлуг амыдыралдың идепкейлиг киржикчизи, хоочун артистеривистиң бирээзи чораан.
Ол 1920 ч. сентябрь 7-де тараалаң бай Таңды кожууннуң амгы Успенка суурунга партизан бөлүүнүң хайгыылчызы Оюн Шаравииниң өг-бүлезинге төрүттүнген. Ооң чашкы үези өскүстүң аар-берге салымы-биле холбашкан. 6 харлыында ону Көк-Хелиң деп ламаның аалынга апарып каан. Ол аңаа, элээн үеде, кадарчылап турда, бир хүн сумудан аъттыг улус келгеш, оолду өөренир сен дээш, сумуга эккелген.
«Кожуун төвүнге өөренир сургуулдар чыып турар чүве, бир дугаарында сени чорудар деп шиитпирледивис. Чүге дээрге сен аалдар кезип, түреп чоруур өскүс кижи бооруңга. Бүгү-ле чүүл-биле хандырар, сен ышкаш өскүс кижиниң өөренир, чуртттаар чери ол-дур, дуңмам» – деп, сумуда нам үүрүнүң даргазы элээн шыңгыы сургаанын, бичии Монгольбии чарт сактыр турган.
Бичиизинден тура чүткүлдүг, сонуургак, эрес-шоваа оол школага чурумнуг, өөренири-даа багай эвес, черле онзагай аажы-чаңныг, кайгалзымаар, бичежек дурт-сынныг оолдуң билбес чүвези мырыңай чок турган. Орус улустуң танцызы «Подгорнаяны» теп турда, аңаа чедир танцылаар кижи чок. Ыры-хөгжүмге салым-чаяаны дештип үнүп келген, башкылары ону шаа барып, «артист» болуру чугаажок дижип турган.
1936 ч. Кызылдың каттышкан школазынга театр салбырынче өөренип кирген. Аңаа ооң хөгжүмге салым-чаяаны улам тодарап, дошпулуурга болгаш өске-даа хөгжүм херекселдеринге хандыкшылдыг ойнап турган. Өөренип турган чылдарында бир-ле дугаар Тожуже концерт көргүзүглүг үнүүшкүн кылган. Аныяк оол аңаа бодунуң артист салым-чаяанын ажыдып, орус, тыва дылдарга ырлап, чиик адак танцы-самны ойнаанын чон магадап ханмаан. Оон эгелээш-ле ооң арны чазыгып, овур-хевирлерни тода, чазыг чокка, шыныы-биле ойнаар апарган.
1944 ч. Москвадан тускай эртемниг чаладып келген режиссёр И. Я. Исполнев В. Көк-оолдуң өлүм чок «Хайыраан бот» деп шиизин тургузуп, аныяк артиске 14 харлыг ядыы оол Дүлей-оолдуң овур-хевирин ойнаарын дааскан. Шынап-ла, ол бичии оол кылдыр хуулуп, хүлээнген ролюн режиссёрну кайгадыр ойнаан.
Ол А. Н. Островский аттыг Ленинградтың театр институдун 1955 ч. дооскаш, аныяк артист Тываның хөгжүм-шии театрынга баштайгы ажылчын базымын эгелээн. Монгальбии Владимир кызымак, чүткүлдүг күш-ажылгыр чоруунуң ачызында улам-на мергежип, театрның шыырак, көскү артистериниң бирээзи диртип, көрүкчүлерниң магадап көөрү, хөглүг, баштак, уттундурбас овур-хевирлерни сонуургадыр ойнаар артизи болуп, сценаже үнүп олурда-ла, көрүкчүлерниң каткызы ала чайгаар-ла төктүп кээр турган. Ол сценага 100 ажыг янзы-бүрү овур-хевирлерни бүзүренчиг кылдыр тургузуп, бичии-даа тура дүшпейн, мергежилин доктаамал өстүрүп, сайзырадып келген.
Тыва культураның болгаш уран чүүлдүң быжыгып тургустунарынга, ооң сайзыралынга, тыва театрның төөгүзүн чон аразынга болгаш аныяк өскенге суртаалдап киирген улуг үре-түңнелдерлиг чогаадыкчы ажылы дээш, Владимир Монгольбииге Тываның алдарлыг артизи деп хүндүлүг атты тывыскан. «Хүндүлелдиң Демдээ» орден-биле, «Шылгараңгай күш-ажыл дээш», «Владимир Ильич Ленинниң төрүттүнгенинден бээр 100 чыл ою таварыштыр» деп медальдарның эдилекчизи.
Монгальбии Владимир Шаравииевич амыдыралының сөөлгү хүннеринге чедир театрның шынчы өңнүү, артизи болуп, көрүкчүлерниң чоргааралын чедип ап келген. Ооң янзы-бүрү ойнаан овур-хевирлери кезээде уттундурбас, чүректерде балаттынмас ис бооп арткан.
Материалды И. Д. Ооржак белеткээн.
