Июнь 25-те А. С. Пушкин аттыг национал ном саңынга Раиса Ховалыгның
«Ак-кѳк
Сүт-Хѳл уруу-ла мен» деп номунуң таныштырылгазы болуп эрткен. Хемчегни чогаалчының сѳзүнге бижээн Дарый Монгуш деп артист угбазынга
тураскааткан «Сүт-Хѳл кызы» деп чараш ыры-самын композитор Кертик-оол Данзын биле
Наталья Чүлдүм ажытканнар.
Чогаалчының юбилейлиг чылында чаа чырыкче үнген «Ак-кѳк
Сүт-Хѳл уруу-ла мен» деп ному 6 дугаар бооп турар. Ук ном 4 кезектен тургустунган: тураскаалдыг
шүлүктер, проза, шүлүктер база ырылар.
Кижиниң төрээн чери дег эргим чүве чок. Ынчангаш чогаалчы
кижи бүрүзүнүң чогаалдар бижип эгелээринге төрээн
чери, ооң онзагай каас-чараш бойдузу кол рольду ойнаар.
Раиса Чүлдүмовна Тывавыстың кайгамчык чараш ораны –
Сүт-Хѳлдүң Кара-Чыраа сумузунга 1950 чылда март 18-те ажылчын ѳг-бүлеге 10
уругнуң 5 дугаары кылдыр тѳрүттүнген. 1968 чылда Суг-Аксы школазын чедиишкинниг
дооскаш, 1969 чылда Кызылдың эмчи училищезинге ѳѳренип киргеш, 1972 чылда «фельдшер»,
«акушер» деп мергежилдерни чедип алгаш, ѳскен-тѳрээн черинге Суг-Аксы суурга
чанып келген.
Ол 1972-1999 чылга чедир Сүт-Хѳл кожууннуң эмнелгезинге
акушерка болуп ажылдаан, дээди категорияның специализи, Россия Федерациязының
кадык камгалалының тергиини, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, Сүт-Хѳл
кожууннуң хүндүлүг хамаатызы. Раиса Чүлдүмовнаның чон аразында ады «Хин-ава».
Амыдыралының
аайы-биле ол Кызыл хоорайга кѳжүп келген. «Дүрген дуза» чедирер станциязынга 10
чылдың нүүрүнде ажылдаан. Раиса Чүлдүмовна хѳй чылдар дугузунда үре-түңнелдиг
күш-ажылы база чогаал сайзыралынга киирип чоруур үлүг-хуузу дээш, Тыва
Республиканың Чазааның, Дээди Хуралының Хүндүлел бижиктериниң база оон-даа ѳске
хѳй-хѳй шаңналдарның эдилекчизи.
Раиса Чүлдүмовна хѳй-ниитичи, чогаалчы, чогаалчылар
эвилелиниң кежигүнү.
Ооң шүлүктери 1990 чылда республиканың солуннарының
болгаш «Улуг-Хем», «Мѳңгүн ужук» сеткүүлдер арыннарынга парлаттынган.
Чаа үнген номнуң шүлүктериниң, калбак чогаалының
сайгарылгазын башкы, чогаал сайгарыкчызы Радион Донгак, башкы, чогаалчы,
очулдурукчу Меңги Ооржак ханызы-биле кылып, аалчыларга сонуургадып таныштырганнар.
Хемчегниң аалчылары: Тываның улустуң чогаалчызы Черлиг-оол Куулар, шылгараңгай күрүне ажылдакчызы, Тываның Москва хоорайда Чогаалчылар
эвилелиниң салбырының даргазы, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы,
Россияның болгаш Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү Борис Балчий-оол, Тываның улустуң чогаалчызы, Россияның
чогаалчылар эвилелиниң Тыва регионалдыг салбырының даргазы Николай Куулар,
Россияның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү Александр Ондар, Раиса Ондар, Нина
Серенот; чогаалчының уруглары: Алдай-Мерген Ховалыг, Айлаң Ооржак, дуңмалары
болгаш мѳгейикчилери солун
сактыышкыннарны, төөгүлерни чугаалааннар.
Ном саңының чурт-шинчилел
чогаалының болгаш национал библиография килдизиниң ажылдакчыларының «Тѳлептиг
эмчи, салым-чаяанныг чогаалчы» деп солун номнар делгелгези хемчегни каастаан.
Делгелгеде чогаалчының архивинден тѳѳгүлүг материалдар, номнар, чуруктар
салдынган.
Раиса Чүлдүмовнаның ортун оглу Алдай-Мерген Ховалыг эргим-ынак
авазынга «Авай» деп ырыны күүседип, байыр чедирген.
Кызыл-оол Милана чогаалчының сѳзүнге бижээн «Суг-ла-Аксы
суурумну» деп ырыны күүсеткен. Ук ырының аялгазы Анатолий Монгуштуу.
Раиса
Чүлдүмовна келген аалчыларга өөрүп четтиргенин илередип, тѳѳгүлүг чурукка тырттырганнар.



























