Салчак
Саадак Очур-ооловна – шылгараңгай ном саңының удуртукчузу, Тыва Республиканың
культуразының алдарлыг ажылдакчызы, «Культураның тергиини» деп хөрек демдээниң
эдилекчизи, күш-ажылдың хоочуну.
Ол 1950 ч.,
кыштың кыржаң соогу, январь 29-та Чөөн-Хемчик кожууннуң Тоора-Хол деп черге
көшкүн араттың өг-бүлезинге төрүттүнген. Бичиизинден тура-ла эрес-кежээ,
ада-иезиниң база бир дузалакчызы бооп өзүп келген. 1968 ч. Чадаананың
школа-интернадын (ол үеде малчыннар ажы-төлүн интернатка тургузар турган)
чедиишкинниг дооскаш, төрээн колхозунга трактористеп ажылдай берген. 1971-73
чылдарда Москва хоорайга демир-орук станциязынга 2-ги разрядтың монтёру болуп
ажылдаан. 1973 ч. Москваның күрүнениң культура институдунуң библиотека
салбырынче дужаап кирип алган. Студент чылдарында номчуттунарынга сонуургалы
улам-на бедип, сураглыг чогаалчылар Чингиз
Айтматов, Расул Гамзатов, Константин Ваншенкин, Лев Ошанин суглар-биле
ужуражылгалар аңаа уттундурбас бооп арткан. Институтту дооскаш-ла, Кызылдың А. С.
Пушкин аттыг ном саңынга методист бооп ажылдай берген. Чыл четпээнде бедик
мергежилдиг каадырны Улуг-Хем кожууннуң ном саңынга ажылдаары-биле удуртукчу
кылдыр томуйлаан. Ол аңаа кожууннуң культура килдизиниң эргелекчизинге база
ажылдаан.
Саадак
Салчак барык чээрби чыл ажыг уругларның К. И. Чуковский аттыг ном саңын шудургу
удуртуп, директорлаан. 1990 чылдарның эгезинде
тыва национал литература килдизин аңгылап тургускан, тыва литератураны камгалап, кадагалаар
талазы-биле улуг ажылды чорутканын демдеглээри чугула. Ажылдап келген үелеринде
немей ажылчын олуттарны чедип ап, ажылдың уг-шиин чаартып, удуртукчу ажылга
бодунуң билдилиг мергежилдиин, бедик атка төлептиин көргүзүп келген. Ол ышкаш
кожууннарга уругларның ном саңнарын ажыдарынга бодунуң үлүг-хуузун,
арга-сүмезин берип, аңаа хамаарышкан айтырыгларны чөптүг сайгаржып,
шиитпирлежип, улуг үлүүн киириштиргеннерниң бирээзи.
Ном
саңының ажылынче бүгү күжүн салган хоочун ажылдакчы бодунуң чамдык үелерин
мынчаар сактып чугаалаар: «Ном саңының ажылдакчызы кижиниң
иштики делегейи байлак, ооң кол сорулгазы – номчукчуларны ном-сеткүүл
таварыштыр чараш чүүлдерни эскерип, магадаар чорукка кижизидери, ылаңгыя бичии
уругларны номчулгага сонуургалын оттурары-биле бир-ле солун культура-массалыг
ажылдар таварыштыр чаа медээлерни оларга үе-шаанда чедирер, сагынгыр-тывынгыр
кижи болур ужурлуг».
Саадак
Салчак уругларның ном саңнарының бурунгаар хөгжүлдезинге шудургу ажылын
көргүзүп, аныяк салгалга бодунуң байлак арга-мергежилин харам чокка дамчыдып
берип чораан.
Хүндүлүг Саадак Очур-ооловна, төрүттүнген хүнүңер таварыштыр чылыг-чымчак байырывысты чедирип, быжыг кадыкшылды, өөрүшкү-маңнайны, буян-кежикти сеткиливис ханызындан күзедивис!
Материалды И. Д. Ооржак белеткээн.