Чонга билдингир чогаалчывыс Куулар Николай Шагдыр-ооловичиниң  юбилейин таварыштыр А. С. Пушкин аттыг ном саңының мурнундан изиг байырывыс чедирбишаан, чогаалчывыска хүндүткел-биле мөгейип, моон-даа соңгаар чаа-чаа, ханы уткалыг чогаалдары-биле  номчукчуларны өөртүр  дээрзинге бүзүреп,  быжыг кадыкшылды, өг-бүлезинге өөрүшкү-маңнайны күзедивис!

Николай  Шагдыр-оолович  Куулар – чогаал ажылының аңгы-аңгы жанрларында бижип чоруур чогаалчы:  шүлүкчү, прозачы, шиичи, очулдурукчу.

Ол 1958 ч. апрель 4-те Өвүр кожууннуң Торгалыг суурга төрүттүнген.

Торгалыгның ортумак школазын, Томскиниң  политехниктиг институдун,  Москвада А. М. Горький аттыг литература институдун дооскан.

Николай Куулар Чоннуң амыдырал-хандырылга яамызынга инженерлеп, «Шын» солуннуң редакциязынга үлетпүр килдизинге корреспондентилеп, Тываның ном үндүрер черинге, «Улуг-Хем» сеткүүлге кол редактор бооп, Тываның Күрүне Университединге  башкылап, ажылдап чораан. 1993-1995 чылдарда Тываның Чогаалчылар Эвилелиниң баштаар черин даргалаан. Бойдус камгалакчыларының «Бойдус кыйгызы», Өвүр кожууннуң «Өвүрнүң судалы» деп солуннарны редакторлап, үндүрүп турган.

Чогаал ажылын 1973 ч. эгелээн – баштайгы шүлүү «Шын»  солунга парлаттынган. Чырыкче үнген номнары: «Чайык» («Өзүмнер» деп чыындыда, 1981), «Маңган ак кулун» (1984), «Өгбелерим чурту» (1988), «Чырык болгаш дүмбей» (1991), «Даңгына» (1996), «Чолдуң ному» (2006), «Дүүшкүннерлиг ээр-дагыр оруктар» (2002), «Танаа-Херелдиң чуртунда» (2004),  «Чоза биле Торгалыгның чолу бедик малчын оглу» (2006), «Мээң таныжым Таңды ээзи даңгына» (2008),  «Хостуг тыныш» (2013), «Улуг ховунун сактыышкыннары» (2013), «Аян-чорук» бичиилерге солун ном (2015), «Муңгаштатпаан муңчулбас ыр» (2018), «Спасибо, Родина моя» (2021), «Идегелдиң чырыы»  (2022). Ооң элээн хөй лириктиг шүлүктеринге тыва композиторлар аялганы бижээн, чижээ: «Даңгына», «Катап келбес» деп ырлар чоннуң ынак ырлары апаргылаан.

Ооң чогаалдары алтай, армян, башкир, болгар, кыргыс, моол, орус, татар, узбек, украин, хакас дылдарже очулдуртунган. Тыва дылче А. Пушкинниң, М. Лермонтовтуң, И. Бунинниң, С. Есенинниң, Б. Пастернактың, Бо-Цзюиниң, Омар Хайямның, Р. Тагорнуң, Исикава Такубокунуң, моол, бурят, алтай, хакас, кыргыс, казах, украин, татар болгаш өске-даа шүлүкчүлерниң шүлүктерин, шүлүглелдерин, Э. Лабиштиң, Д. Мягмарның (В. Серен-оол-биле кады) шиилерин, Библияның номнарының хөй кезиин чаа Дугуржулга-чагыг деп кезээн, өске-даа номнарын, Х. Саддхатиссаның «Будданың амыдыралы» деп номун, «Р. Акутагаваның новеллаларын («Эрлик оранының хилинчээ» деп ат-биле), эрте-бурунгу буддийжи литератураның чамдык тураскаалдарын («Эрткен төрүмелдер төөгүлери» деп ат-биле) очулдурган.

Шүлүк чогаалынга хостуг туруштуң аянын,  философчу лириканы күштелдирип киирген авторларның бирээзи Н. Ш. Куулар. «…чиңгине лирикага, кижиниң хууда сеткил-сагыжын илередиринге бердинген …» – деп, сураглыг чогаал шинчилекчизи А. К. Калзан демдеглээн.

Николай Шагдыр-оолович Куулар Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы. Россияның Чогаалчылар болгаш Журналистер эвилелдериниң кежигүнү.

Чогаалчының ады-биле Өвүр кожууннуң уругларның төп ном саңын адаан.

Катап келбес

Ырак черже чорзуңза-даа,

Ынаамның сээң бүдүш чаңың

Уян сеткил шыгжап алган

Уттундурбайн артып калган.

Чүгле сен-не мени уттуң,

Чүрээм кемнеп балыгладың.

Дунда кара эжи читкен

Дуруяага дөмейлештим.

Чырыш кыннып ужа каапкаш,

Сылдыс өштү көрүп турдум.

Хуумда ынчан сени сактып,

Кударадым эргим сарыым.

Амыдырал хайнып дойлур,

Өшкен сылдыс орнун солуп,

Айдың турда октаргайдан

Өске шолбан чайнап келир.

Бистиң ийи салымывыс,

Бириктиг доң болу бербейн,

Чарлып чоруй барзывысса,

Чалыы шаавыс катап келбес. ( Н.Куулар)

                                                Материалды И. Д. Ооржак белеткээн.