Шагаа- улус чоннуң төөгүден ыдыкшылы.

Шагаа- чемзиг чемниң дээжизиниң байлакшылы.

Шагаа – чечен сөстүң сүзүглелдиг ёзулалы.

Шагаа- эргилип кээр чаа чылдың байырлалы.

 Алды ак меңгилиг, кыс, демир олуттуг, ак өңнүг  Инек чылы - чөөн  чүк календары-биле февраль 11-ден 12-же  дүне чаларап кирер. ( Айчаазы-биле алырга февраль 3-тен 4-че  эргилип  кирер, шак –биле алырга 4  шак үези   деп турар).

Алдан чылдар иштинде Инек чылы 37 дугаар чыл болуп үнүп кээр. Алды ак меңги дээрге демир олудунуң чурагайы, кончуг онзагай чыл. 12 чылдарның башкылыы болуп турар. Бо үнүп келир Инек чылының дугайында кысказы-биле чугаалаарга мындыг: шыдамык, бурунгаар чүткүлдүг , кызымаккай кижилерниң чедиишкиннери хөй болур деп оштап турар. Инек чеже-даа оожум, шүшпең,  соок тыныштыг азырал амытан болза, астрологтарның көрүжү-биле  бо чылда сайзырал дыка улуг болур. Ынчангаш кижи боду угаан-медерелин шын башкарып,тайбың чаагай байдалды чедип алыр дээш, ханы боданып, чүткүлдүг болуп, ажыл-херээн бедик тура-соруктуг, кичээнгейлиг, эрес-дидим кылдыр хөделир болза, эки талаже өскерлиишкиннер улуг болур чыл.

 Бо чуртталгада буян кылыры чугула. Буян кылып чоруур кижиниң ажыл-херээ чайгаар бүдер. 

Чыл дургузунда лама башкыларга кирип, эдилгелер кылдырып, номга олуруп,  сүзүк - чүдүлгелиг  болуру артык эвес.

Инек чылында бүгү чоннуң  хей-аъды  бедик, аарыг-аржык чок,  хай-бачыт турбас болзун!  Аас-кежиктиг, буян-чолдуг, ак оруктуг болурун йөрээдивис!

Шаг барды, Шагаа келди!

Шагның чаагай эргилдези,

      Шагдан тура манаанывыс

Шагаавысты уткуп алыыл,

   Изиг-изиг адыш часкап,

Инек чылын алгап йөрээл!

  Инек чылы идегелдиг

   Ижер сүт-даа элбек болур,

  Саржаг,ааржы, курут, чөкпек

Сава-саңга долуп келир.

Арат-чонга, ажы-төлге

  Аас-кежии доктаар болзун!

Азыраан мал хүр  турзун,

    Амыр-тайбың делгерезин!

Курай-Курай!

Материалды И.Д.Ооржак чыып, белеткээн.